Sürdürülebilirlik Performanslı Kentsel Dönüşüm (Süper Kent Sistemi) Projesi

Çevre ve şehircilik bakanlığının başlatmış olduğu kentsel dönüşüm hakkındaki yayınlamış olduğu sürdürülebilir performanslı kentsel dönüşüm projesi(Süper Kent Sistemi).

Bakanlığımız ve İstanbul Teknik Üniversitesi arasında imzalanan “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Kapsamında Ortak Hizmet Uygulaması Protokolü” çerçevesinde “Ekolojik Yerleşme Birimi” standardının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda Bakanlıkça Eskişehir İli Kocakır Mevkii’nde belirlenen Rezerv Yapı Alanında Üniversite tarafından pilot uygulama projesi sürdürülmektedir.

Proje, Kanun çerçevesinde afet riski altındaki alanların dönüşümünün sürdürülebilirlik ilkelerine göre yürütülmesi, uluslararası ve yerli finans kuruluşlarının sürdürülebilirlik temalı kredi olanaklarının kentsel dönüşümde değerlendirilebilmesi ve ülkemizin iklim değişikliği konusundaki ulusal yükümlülüklerinin karşılanabilmesi için kentsel dönüşümün bir araç olarak değerlendirilebilmesi çerçevesinde bir uygulama standardının elde edilmesi ve belirli özellikleri haiz yerleşim yerlerinden öncü bir perspektife sahip “ekolojik yerleşme birimleri” elde edilmesi sürecinin yönlendirilmesi amacını taşımaktadır.

İçinde yaşayan toplulukların ‘karbon ayak izlerini’ azaltmak amacı için standart yerleşim alanlarının çevreye verdiği zarardan daha az zarar veren yerleşim alanı planlama ve uygulama süreci olarak tanımlanan ve çevreye duyarlı bir planlama ve uygulama yaklaşımı olan Ekolojik Yerleşme Birimi planlaması sonucunda, azaltılan sera gazı emisyonu ile daha kaliteli ve sağlıklı bir kentsel yaşam tarzının oluşturulması yanı sıra enerji, su ve doğal kaynakların kullanımı bakımından yüksek ekonomi sağlanacaktır.

Proje kapsamında;
- Bakanlık tarafından kullanılacak bir uygulama standardı oluşturmaya yönelik bir taslak metnin üretilmesi,
- Yaşam döngüsü analizleri dikkate alınarak enerji etkin tasarım kriterlerine uygun şekilde tip projeler elde edilmesi,
- Yerleşme boyutunda yaşam döngüsü analizlerine göre elde edilebilecek tahmini karbon salınımı azaltım miktarının hesaplanması,
- Elde edilecek tasarrufların miktarlarının işlenmesi suretiyle uygulayıcıların ekonomik kazanımlarını hesaplayabilecekleri bir web sitesi üzerinden yayımlanabilecek bir simülasyon programının üretilmesi,
·Web sitesinin çıktılarının, kentsel konum ve alan büyüklükleri, barındırdığı nüfus gibi kriterlere göre Bakanlığın belirleyeceği 5 adet pilot alanda test edilmesi ve test sonuçlarına göre ideal ekolojik yerleşme birimlerinin özelliklerinin tespiti ve alanların verilen senaryo etrafında ayrı ayrı karbon ayak izlerinin hesaplanması planlanmıştır.

Bu doğrultuda optimum düzeyde enerji verimli yapılardan oluşan, uygun karma kullanım ile soğutulan yapıların ürettiği atık ısıyı değerlendiren, kendi enerjisini yenilenebilir kaynaklarla üreten, depolayan, kullanan, doğru akım kullanan gereçler için de tesisat şartlarını oluşturan, evsel ve yağmur sularını ayrık sistemde toplayan, evsel atık suyu arıtan, atık suyu (gri su) ve yağmur suyunu geri kazanan ve yeniden kullanan, yeşil alan ve kentsel tarım alanı temin eden, donatılara, ticaret ve iş yerlerine yaya ve bisiklet yolları ve toplu taşım ile erişebilen, kendi iş olanaklarını ve donatılarını yaratan, fosil yakıtlı bireysel araç kullanımını sınırlayan ve dönüşümden kaynaklı inşaat atıklarını ve diğer muhtelif atıkları değerlendiren uygulamaların teşvik edilmesi öngörülmektedir.
Bu özellikler çerçevesinde bir uygulama standardı elde edilmiş olup aşağıdaki görselde standardın ana unsurları görülmektedir. Tüm bu konuları kapsayan ve Arazi Kullanımı ve Kentsel Tasarım; Enerji; Su; Ulaşım; Malzeme ve Kaynaklar; Sosyal ve Ekonomik Sürdürülebilirlik olmak üzere 6 temel uygulama alanında geliştirilen tüm asgari ölçütleri ve performans ölçütlerini taşıyan kentler Sürdürülebilirlik Performanslı Kentsel Dönüşüm (Süper Kent Sistemi) olarak adlandırılmıştır.

Süper Kent Sistemi ile minimum %44 daha düşük işletme gideri, %44 daha düşük kamu gideri, %65 enerji verimliliği, %65 su tasarrufu ve %55 işletme verimliliği elde edilecek ve proje 14. yıldan itibaren kamuya kar sağlamaya başlayacaktır. Süper Kent ile elde edilecek bu tasarruf potansiyelinin minimum seviyede kabul edildiği ve özellikle yenilenebilir enerji kaynakları ile birlikte düşünüldüğünde tasarrufun çok daha yüksek rakamlara ulaşması beklenmektedir.
Süper Kent Sisteminde karbon ayak izini azaltmak amacıyla karbon salınımına bağlı performansın ölçülmesi için bir yaşam döngüsü analizi ve bu analizin hayat bulduğu bir karbon hesaplama yazılımı elde edilerek bu doğrultuda yerleşimler ve binalar için Baz+ (>%0 CO2 azaltımı), A+ (>%40 CO2 azaltımı), Optimum (>%90 CO2 azaltımı), Net+ (>%100 CO2 azaltımı) olmak üzere 4 performans seviyesi ortaya konulmuştur.
Ayrıca, Süper Kent Bina Standardından mevcut yapılar, yeni yapılar ve 7 kattan düşük katlı konut yapıları için elde edilen performans seviyesine göre konut ve iş yerlerine yönelik faiz desteği verilecektir. Bu doğrultuda konut ve işyeri yapım ve edinme kredisi oranları, Baz+ binalar (>%0 CO2 azaltımı) için 450 baz puan, A+ binalar (>%40 CO2 azaltımı) için 500 baz puan, Optimum binalar için (>%90 CO2 azaltımı) 550 baz puan ve Net+ binalar (>%100 CO2 azaltımı) için 600 baz puan olarak belirlenmiş ve gerekli ölçütleri sağlayan binalar için %4 faiz desteği yerine kademeli olarak artırılacak şekilde %8 faiz desteği sağlanması hedeflenmiştir.

Süper Kent Sistemi ile yapılacak dönüşüm sayesinde insanlar sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşama şansına kavuşacak, enerji ithalatı ve dışa bağımlılık azalacaktır. Süper Kent Sisteminde yer alan konutun gayrimenkul değerinin artacağı da göz önünde bulundurulduğunda kullanıcılar aylık kira öder gibi bir üst sınıf konut ve yaşam tarzına sahip olacak, hatta belli durumlarda üzerine gelir elde edebilecektir.
Ayrıca alanda yapılacak binalara yol gösterici olması amacıyla konut, eğitim, ofis, AVM ve sanayi işlevlerinde 5 adet örnek yapı projesi ve sınırları aşağıda görülen alanda standardın pilot olarak uygulanacağı planlama ve kentsel tasarımlar elde edilecektir.
Proje kapsamında Eskişehir Kocakır mevkiinde Bakanlık tarafından ilan edilen (770 ha) Rezerv Yapı Alanında standardın pilot uygulaması da yapılmakta olup, 100 ha büyüklüğünde en az dört mahalle elde edilmesi hedeflenmektedir. Geliştirilen pilot uygulama projesinin Eskişehir tramvay sistemine dâhil edilmesi ve Eskişehir genelinde bulunan riskli alanların taşınması amacıyla rezerv alan olarak kullanılması planlanmaktadır. Ayrıca, alan yakınında önerilen üniversite alanı ile birlikte düşünüldüğünde bölgenin iyi bir gayrimenkul yatırımı haline geleceği değerlendirilmektedir.